Het
programma begon om 13.30 uur met de
opening door Niko Koffeman, voorzitter van de Nicolaas G. Pierson Foundation en
aansluitend een inleiding door mevrouw Mr. Marianne
Thieme. Daarna volgden korte presentaties (10 min.) door de auteurs. Aansluitend
was er gelegenheid tot het stellen van
vragen aan de auteurs. De middag werd geleid door Erno Eskens, filosoof en
politicoloog. De presentaties duurden tot 16.00 uur, gevolgd door een borrel
tot 16.45 uur.
Erno
Eskens legde uit dat de locatie perfect gekozen was omdat de Eerste Kamer in
het teken staat van reflectie: precies datgene wat het boek beoogt. Marianne Thieme
gaf bij de inleiding aan dat de PvdD (Partij voor de Dieren) bewust geen medestanders
binnen de partij heeft gezocht, maar juist tegenstanders, kritisch denkende
mensen met reële oplossingen. Dit niet alleen voor de huidige maatschappelijke
knelpunten in Nederland maar ook voor wereldwijde problemen die zich aan zullen
dienen wanneer we alsmaar meer willen.
Onderstaande samenvatting geeft op kernachtige wijze een aantal quotes en
statistieken van de sprekers weer. In het boek zijn, buiten de essays van de
sprekers, tevens essays opgenomen van dr. Bill McKibben, prof. dr. Joseph
Tainter, prof. dr. John Urry, dr. Peter Roopnarine, prof. dr. Jeroen van den
Bergh en prof. dr. Geerat Vermeij. Meer info is te vinden via website: https://www.partijvoordedieren.nl/meer
1e
spreker: Louise Vet - 'bericht uit het verleden'
'We
zitten nu in een mondiale transitieperiode. We bevinden ons in een foute take: een 'make and waste'
economie. Dit is een lineaire economie waarbij gewonnen grondstoffen na gebruik
voor fabricage worden vernietigd. In de nabije toekomst ontstaat er (mede door de
groei van de wereldbevolking) een tekort aan grondstoffen. We willen echter naar
een circulaire 'groene' economie. Het gebruik van fossiele brandstoffen is 'oliedom'
maar hier wordt nu het meeste aan verdiend. De zon is een uitstekend en voor de
hand liggend alternatief. Maar ook het inzetten van bacteriën, voor afbraak van
afval en opwekken van energie. Voor we ons in een groene circulaire economie bevinden
zullen we eerst overgaan naar een 'blauwe' economie. Dit is duurzaam ondernemen
in harmonie met de natuur.'
Louise
beveelt ook cradle to cradle, transition towns en het belasten op grondstoffen
aan i.p.v. belasting op arbeid. Er bestaat ook een stichting The-Circle-Economy,
zie: http://www.doen.nl/web/projecten-die-we-DOEN/Groene-en-Sociale-Economie/Project-Groene-en-Sociale-Economie/The-Circle-Economy.htm
en/of http://www.circle-economy.com/
'Ik ben een
optimist. Liever gefrustreerd mijn graf in dan het nu al opgeven.'
Prof.
dr. Louise Vet is hoogleraar evolutionaire ecologie aan de Wageningen
University en directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie.
2e
spreker: Arjen Hoekstra - 'Nederland waterland, kwetsbaar en afhankelijk'
Arjen
geeft eerst enkele statistische cijfers om inzicht te geven in de verhoudingen.
33% van de huidige waterkeringen voldoen momenteel niet aan de norm. Van 6% is dit
niet bekend. De politiek laat dit volkomen links liggen, er is zelfs geen
noodplan in geval van een nieuwe waterramp. 1% van de watervoetafdruk ligt
thuis, 99% van het water wordt buiten de deur verbruikt (agrarische sector,
bio-industrie, industrie). 40% van de watervoetafdruk heeft te maken met dierlijke
producten. Indien we allen vegetariërs zouden worden zou de watervoetafdruk met
30% afnemen. Met het verhogen van de dijken wordt er te eenzijdig naar veiligheid gekeken, de
oplossing ligt achter de dijk (voorkomen stijging zeespiegel).
'Die dijk beschermt
ons, maar geeft tevens de grens aan van het (hokjes) denken in oplossingen.'
Prof.
dr. ir. Arjen Hoekstra is hoogleraar waterbeheer aan de Universiteit vanTwente.
3e
spreker: Bert Smit (Jaap Schreuder, Jules Bos) - 'de doodlopende wegen van
fosfaat'
'Het
hoofdbestanddeel van fosfaat is fosfor: een essentieel element voor het leven
op aarde. Fosfor bevind zich in onze botten en tanden en is naast stikstof en
kalium 1 van de 3 belangrijkste voedingsstoffen. Het Fosfaatmest wat hier is
van afgeleid is belangrijk voor de voedselproductie maar is niet
onuitputtelijk. De meeste productie komt nu, en in de toekomst, uit Marokko. Veel
fosfaat 'lekt' nu in Nederland weg via de toiletten van mensen. Dit zijn waardvolle
reststromen die als afval worden beschouwd, met als gevolg dat de
voedingsstoffen die erin zitten niet terugkeren naar de landbouw. Verder zijn
door de stijgende groei van de wereldbevolking tekorten te voorzien. Om
voldoende monden te voeden is meer fosfor nodig voor kunstmest. De voorraden fosfor
slinken echter, mede door uitputting en milieu vervuiling. Naarmate er meer
vlees wordt geconsumeerd is er meer land, water en energie nodig. Een toename
van de vleesconsumptie draagt direct bij aan onduurzaam gebruik. '
'Er moet eenvoudigweg
meer fosfor gerecycled worden.'
Dr.
ir. Bert Smit, dr. ir. Jaap Schreuder en dr. ir. Jules Bos zijn werkzaam bij de
unit Agrosysteemkunde van Plant Research International, een onderdeel van Wageningen
Universiteit.
4e spreker: Arjo Klamer - 'It's the society, stupid'
'Het
is de samenleving die het doet, eerder en meer dan alle markten bij elkaar en
eerder en meer dan de overheid. De politieke discussie (over geld en regels) is
heel eenzijdig en gaat vrijwel niet over de werking van de samenleving. De
toestanden in de financiële sector zijn er gekomen omdat het geldsysteem, de financiële
sector, niet werkt. Er wordt alleen maar gepraat over strakkere regels en
budgetten, maar de werkelijke waarden van deze sector, waar ze goed voor is, raakt
ondergesneeuwd. Laat staan de vraag of geld misschien ook heel anders zou
kunnen werken. De persoonlijke waarden van een mens stroken niet met
economische denkers. Cultuur is wat ons bindt in het leven. Het gaat om
oplossingen geïnitieerd door de sociale logica, dit heeft veel te maken met het
bewustzijn (of het ontbreken daarvan). De logica van de markteconomie dient
meer op de klant te worden gericht. Bill Clinton zei eens: 'It's the economy,
stupid' maar dit is in feite een foute veronderstelling. 'It's the society,
stupid.'
'Wat er werkelijk
toe doet zijn de kwaliteiten van het leven thuis, en niet de waarde van je huis
zelf.'
Prof.
dr. Arjo Klamer is hoogleraar culturele economie aan de Erasmus Universiteit in
Rotterdam.
5e
spreker: Leida Rijnhout - 'naar een sociaal en ecologisch rechtvaardige
economie'
'We
moeten eigenlijk stoppen de arme ontwikkelingslanden te helpen. We kunnen beter
stoppen de arme ontwikkelingslanden te beroven. Meer consumeren helpt ons niet
uit te crisis, sterker nog, het versterkt (op de langere termijn) juist de
crisis. Het verzet in het zuiden tegen de huidige (economische) opzet neemt toe.
Er is nu totaal geen nood om te boren naar nieuwe olie, de huidige voorraden
zijn groot genoeg om ons nog jaren van energie te kunnen voorzien. Wij dienen
ons bewust te zijn van de grenzen van de aarde.' Er is een beweging die streeft
naar welvaart zonder economische groei, zie http://postgrowth.org/about/starting-positions/
Drs. Leida Rijnhout is cultureel antropologe en
directeur van ANPED (Nothern AIlliance for Sustainability).
6e
spreker: Arnold Tukker - 'de piramide-economie voorbij'
'Ons
huidige economische systeem verdraagt geen steady
state en stort zonder groei in. Ieder jaar produceren bedrijven steeds iets
efficiënter. Zonder groei raakt een deel van de mensen dus werkeloos. Dit
levert minder belastinggeld op en lagere verkopen door bedrijven. Er ontstaat een
negatieve spiraal, net als in Griekenland. We moeten leren hoe zo'n niet of
langzaam groeiende economie kan floreren. Het kost nu al bijna evenveel energie
om olie te winnen als dat het oplevert. Er zijn meer richtlijnen van de
overheid nodig om het koopgedrag van consumenten positief (t.a.v. vervuiling en
verspilling) te beïnvloeden. We moeten minder en duurzamer consumeren.
'We kunnen nu niet
omgaan met een no-growth economy, dit zullen we echter noodzakelijkerwijs moeten
leren.'
Prof.
dr. Arnold Tukker is binnen TNO verantwoordelijk voor de businessline
Maatschappelijke Innovatie en Economie en hoogleraar duurzaam innoveren aan de
Norwegian University of Science and Technology.
7e
spreker: Jan Rotmans - 'groene economie, de enige uitweg uit de crisis'
'Iedereen
let nu op het getal van max. 3% voor het begrotingstekort, echter ligt het percentage
grondstoffentekort op 35%: dit getal is veel ernstiger. Komend decennia zal nog
in het teken staan van de crisis, dit is echter een zegen voor de economie. Het
is niet het einde van de groei, maar wel van de onbeperkte groei. De transitie
is ingezet, maar zal nog zeker een tot twee generaties duren. Er is alleen
groei mogelijk in een groene (circulaire) economie. Nederland presteert nu
slecht in het instromen van een groene economie, wij zijn de traagste
doorvoerder van de hele wereld. Ons land faalt op alle fronten. Wat we nu doen
zijn de traditionele en conventionele sterke bedrijven overeind houden met en
'business as usual' mentaliteit. Er worden zelfs kolencentrales geopend op de
maasvlakte bij Rotterdam die straks een
aanzienlijke negatieve invloed op de levensverwachting van mensen zal hebben. Dit
wordt gewoon door de overheid geaccepteerd. Het zou beter zijn om te investeren in de (nu nog)
kleinere maar wel groeiende groene economie. Nederland heeft een kompas nodig, dat ontbreekt er nu.
Er is geen richting, geen visie. De veranderingen zullen vanuit de samenleving
moeten komen, van de burgers zelf dus. Zeker niet vanuit de politiek, die houden
alleen maar vast aan oude waarden!'
'Technisch kunnen
we in 10 jaar tijd door een transitie komen, als we de SER geloven en blijven
volgen duurt dit nog zeker 50 jaar, die tijd is er niet.'
Prof.
dr. ir. Jan Rotmans is hoogleraar transitiekunde en oprichter van ICIS, DRIFT
en Urgenda.
Q
& A
In
de nabespreking werd opgemerkt dat de overheid dient te begrijpen dat de burger
meer is dan een consument, een mens van vlees en bloed met behoefte en
vervulling van intrinsieke waarden. Activiteiten en bewustwording van burgers
ontstaat vanuit onvrede binnen de maatschappij. De Partij voor de Dieren is
initiatiefnemer bij het samenstellen van het boek en wil mensen bewust maken van
de problemen en de alternatieve oplossingen. Derhalve wil de partij zich
vooralsnog kleinschalig inzetten en vooral richten op het signaleren en het kenbaar
maken van maatschappelijke problemen in de Tweede Kamer. Het boek MEER!
is hier een tool voor. Het motto van de PvdD is nu dan ook: '3 halen, 1 betalen' en '7 halen, 2 betalen' .
Conclusie
ondergetekende
Naar
mijn idee is de initiëring van dit boek door de Partij vd Dieren een unicum: zij
zijn de eerste politieke partij ooit met een reële lange termijn visie! Dit
belooft een navolging bij de volgende verkiezingen. Het broodnodige platform, dat
namelijk tot op heden voor de mensen ontbrak, om een logische en verantwoorde
stem uit te brengen, is nu door de PvdD gecreëerd. De partij doet veel meer dan
alleen maar opkomen voor dieren, sterker nog, de partij is inmiddels uitgegroeid
naar een partij met een brede maatschappelijke duurzame visie met een sociaal
gezicht. Hoogste tijd dus om de partijnaam aan te vullen tot Partij voor de Dieren, Natuur en Milieu
of Partij voor Dieren en Welzijn.
Hoe
dan ook hoop ik dat de PvdD voorbereid is op een explosieve groei van zetels bij
de volgende verkiezingen, de tijdgeest is er rijp voor. Ook al kan de politiek in
de huidige vorm de problemen niet oplossen (de overheid is te log, klampt zich vast
aan oude economische waarden en is feitelijk de aansluiting met de burger en
natuur kwijt geraakt). Wel kan zij het politieke bestel hervormen en een
trekker zijn voor het bewuster maken van onze problemen met de nodige reële
oplossingen. Het besef is er: het moet toch echt van de burger komen. Met het
boek Meer!
is er in ieder geval weer een hoopvolle stap in de goede richting gemaakt.
Robert
Schram
Note: deze samenvatting betreft de belangrijkste opmerkingen uit de lezingen. Voor de volledigheid is dit verslag met enkele frasen uit het boek aangevuld. Het betreft hier geen algehele review van het boek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten